مراحل رشد گفتار کلامی و غیرکلامی کودکان از تولد تا دو سالگی

رشد گفتار و زبان یکی از مهم‌ترین جنبه‌های رشد کودک در دو سال اول زندگی است. در این دوره، کودکان از مرحله گریه و واکنش‌های غیرکلامی به توانایی‌های پیچیده‌تر کلامی مانند بیان کلمات و جملات ساده می‌رسند. رشد گفتار و زبان به دو بخش اصلی کلامی و غیرکلامی تقسیم می‌شود. این مقاله به بررسی مراحل رشد گفتار کلامی و غیرکلامی از تولد تا دو سالگی می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه کودکان به تدریج توانایی‌های ارتباطی خود را توسعه می‌دهند.

تعریف رشد گفتار کلامی و غیرکلامی:

1. رشد گفتار کلامی (Verbal Communication Development):

رشد گفتار کلامی به توانایی کودک در تولید صداها، واژگان، و جملات برای برقراری ارتباط با دیگران اشاره دارد. این فرایند شامل تولید صداها، ترکیب صداها به کلمات، و استفاده از جملات برای بیان نیازها، احساسات، و افکار است.هر گونه اختلال در رشد گفتار کودکان توسط بهترین گفتاردرمانگران مرکز توانبخشی وارش در بخش گفتار درمانی کودکان مرتفع می گردد. در ادامه به تشریح بیشتر این مقوله می پردازیم.

2. رشد گفتار غیرکلامی (Nonverbal Communication Development):

رشد گفتار غیرکلامی به استفاده از حرکات بدنی، اشارات، تغییرات چهره، تماس چشمی، و دیگر نشانه‌های غیرکلامی برای ارتباط با دیگران اشاره دارد. این نوع از گفتار به کودک کمک می‌کند تا پیش از دستیابی به مهارت‌های کلامی کامل، با دیگران ارتباط برقرار کند.

مراحل رشد گفتار کلامی و غیرکلامی از تولد تا دو سالگی:

رشد گفتار کلامی و غیرکلامی در کودکان به صورت پیوسته و تدریجی اتفاق می‌افتد و مراحل مختلفی را شامل می‌شود که هر کدام به مهارت‌ها و توانایی‌های خاصی نیاز دارد.

۱. تولد تا ۳ ماهگی:

• گفتار غیرکلامی:

• • گریه کردن: اولین و اصلی‌ترین وسیله ارتباطی نوزاد گریه کردن است. نوزادان از گریه برای نشان دادن نیازها و احساسات خود مانند گرسنگی، درد، یا ناراحتی استفاده می‌کنند.
  • واکنش به صداها: نوزادان به صداها واکنش نشان می‌دهند و ممکن است به صدای مادر یا پدر توجه بیشتری نشان دهند. آن‌ها ممکن است به سمت منبع صدا برگردند یا با حرکات چشم‌ها و بدن به صداها پاسخ دهند.
  • تغییرات چهره: نوزادان از تغییرات چهره‌ای مانند لبخند زدن (به خصوص در پاسخ به تعاملات اجتماعی یا صدای خوشایند) استفاده می‌کنند. این تغییرات چهره‌ای اولین نشانه‌های ارتباط غیرکلامی محسوب می‌شوند.

• گفتار کلامی:

• • صداهای ابتدایی (آواسازی): نوزادان در این مرحله صداهای غیرارادی و ابتدایی مانند "آه" یا "اوه" تولید می‌کنند که به عنوان پیش‌زمینه برای تولید صداهای پیچیده‌تر بعدی محسوب می‌شود.

۲. ۳ تا ۶ ماهگی:

• گفتار غیرکلامی:

• • لبخند اجتماعی: لبخند زدن به افراد، به ویژه در پاسخ به لبخند والدین یا دیگر افراد، به عنوان یکی از اولین نشانه‌های ارتباط اجتماعی غیرکلامی ظاهر می‌شود.
  • واکنش به نام: کودک ممکن است شروع به واکنش نشان دادن به نام خود کند و به سمت صداهایی که او را صدا می‌زنند برگردد.
  • استفاده از حرکات بدن: کودک شروع به استفاده از حرکات دست و پا برای ابراز خوشحالی، ناراحتی یا جلب توجه می‌کند.

• گفتار کلامی:

• • شروع باباگویی (Babbling): در این سن، کودک شروع به تولید صداهای متنوع‌تری مانند "با-با"، "ما-ما" یا "دا-دا" می‌کند. این صداها شامل ترکیب صامت‌ها و مصوت‌ها هستند و به مرور پیچیده‌تر می‌شوند.
  • تقلید صداها: کودک ممکن است شروع به تقلید از صداهای ساده یا تُن صداهای اطرافیان کند، مانند تقلید از خنده یا صداهای کوتاه.

۳. ۶ تا ۹ ماهگی:

• گفتار غیرکلامی:

• • اشاره کردن: کودک ممکن است شروع به اشاره به اشیاء یا افراد برای جلب توجه یا نشان دادن نیازها و علاقه‌ها کند.
  • تغییرات چهره‌ای پیچیده‌تر: کودک از تغییرات چهره‌ای پیچیده‌تری مانند خنده بلند، ترس، ناراحتی یا عصبانیت استفاده می‌کند.
  • ایجاد تماس چشمی مؤثر: تماس چشمی کودک در این سن بیشتر می‌شود و به عنوان یک ابزار مهم برای برقراری ارتباط با دیگران استفاده می‌شود.

• گفتار کلامی:

• • تکرار باباگویی: کودک به تکرار صداها و الگوهای باباگویی ادامه می‌دهد و به تدریج صداهای بیشتری را به ترکیبات خود اضافه می‌کند. این تکرار به توسعه مهارت‌های گفتاری و آماده‌سازی برای تولید کلمات کمک می‌کند.
  • شروع تشخیص واژگان: کودک ممکن است شروع به تشخیص و فهمیدن چند کلمه ساده مانند "مامان"، "بابا"، "نه"، "بله"، "بای‌بای" کند.

۴. ۹ تا ۱۲ ماهگی:

• گفتار غیرکلامی:

• • تقلید حرکات و اشارات: کودک ممکن است شروع به تقلید از حرکات و اشارات دیگران کند، مانند دست تکان دادن برای خداحافظی یا نشان دادن دست برای "نه".
  • استفاده بیشتر از اشاره‌ها و حرکات بدن: اشاره به اشیاء دور یا استفاده از حرکات دست برای درخواست یا نشان دادن چیزی که می‌خواهد.

• گفتار کلامی:

• • بیان اولین کلمات: کودک ممکن است اولین کلمات خود را بیان کند، مانند "مامان"، "بابا"، یا نام اشیاء یا افراد آشنا. این کلمات معمولاً بسیار ساده و شامل یک یا دو هجا هستند.
  • افزایش درک واژگان: کودک به طور فعال‌تر شروع به یادگیری و فهمیدن کلمات بیشتری می‌کند و ممکن است به دستورات ساده پاسخ دهد، مانند "بیا"، "بده"، "بای‌بای".

۵. ۱۲ تا ۱۸ ماهگی:

• گفتار غیرکلامی:

• • استفاده از اشارات پیچیده‌تر: کودک از اشارات پیچیده‌تری مانند "سر تکان دادن برای بله یا نه" استفاده می‌کند. این اشارات به عنوان نشانه‌هایی از توانایی‌های ارتباطی غیرکلامی پیشرفته‌تر ظاهر می‌شوند.
  • بازی‌های تقلیدی: کودک شروع به تقلید از رفتارهای اجتماعی دیگران، مانند بازی‌های ساده "دالی" یا "بای‌بای"، می‌کند.

• گفتار کلامی:

• • افزایش واژگان: کودک می‌تواند حدود ۵ تا ۲۰ کلمه را بیان کند که شامل نام اشیاء، افراد، و کلمات ساده دیگر است.
  • ترکیب کلمات: کودک ممکن است شروع به ترکیب دو کلمه با هم کند، مانند "بابا بیا" یا "بای‌بای مامان".
  • استفاده از نام‌ها و اشیاء: کودک می‌تواند نام‌ها و اشیاء را با صدای بلند و مشخص‌تر بیان کند.

۶. ۱۸ تا ۲۴ ماهگی:

• گفتار غیرکلامی:

• • توسعه حرکات نمایشی: کودک از حرکات نمایشی و تقلیدهای بیشتری برای نشان دادن داستان‌ها، اشیاء، یا اعمال استفاده می‌کند.
  • اشاره به تصاویر در کتاب‌ها: کودک ممکن است به تصاویر در کتاب‌ها اشاره کند و نام آن‌ها را بیان کند.

• گفتار کلامی:

• • افزایش قابل توجه واژگان: واژگان کودک به طور قابل توجهی افزایش می‌یابد و ممکن است به 50 تا 200 کلمه برسد. کودک می‌تواند نام بسیاری از اشیاء، افراد، و احساسات را بیان کند.
  • جملات ساده: کودک شروع به استفاده از جملات ساده دو تا سه کلمه‌ای می‌کند، مانند "من شیر می‌خواهم" یا "بابا رفت".
  • پرسیدن سوالات: کودک ممکن است شروع به پرسیدن سوالات ساده مانند "چی؟"، "کی؟" و "کجا؟" کند.
  • بیان خواسته‌ها و نیازها: کودک می‌تواند خواسته‌ها و نیازهای خود را با استفاده از ترکیب کلمات و جملات ساده بیان کند.

جمع بندی:

رشد گفتار کلامی و غیرکلامی در دو سال اول زندگی کودک شامل مراحل مختلفی است که هر کدام به تقویت مهارت‌های ارتباطی و زبانی کودک کمک می‌کند. از طریق این مراحل، کودکان به تدریج از روش‌های ساده و غیرکلامی ارتباطی مانند گریه و لبخند به استفاده از کلمات و جملات ساده برای بیان افکار، احساسات، و نیازهای خود می‌رسند. تشویق به تعاملات اجتماعی مثبت، خواندن کتاب، بازی‌های تعاملی و گفتگوی مکرر با کودک می‌تواند به تقویت این مهارت‌ها کمک کند. توجه به هر گونه تأخیر در این مراحل و مشاوره با متخصصان گفتاردرمانی در صورت لزوم می‌تواند به پیشگیری از مشکلات ارتباطی و زبانی در آینده کمک کند.

گفتاردرمانی کودکان

گفتار درمانی بزرگسالان

گفتار درمانی آنلاین

بازی درمانی